Vitamin takviyesi almalı mı, bütün gün yatıp uzanmalı mı? Evde maske takmalı mı? İşte adım adım yapılması gerekenler...
Corona virüste çember daraldı. Peki kendimizde belirtiler görünce nasıl bir yol izlemeliyiz? Vitamin takviyesi almalı mı, bütün gün yatıp uzanmalı mı? Evde maske takmalı mı? Göğüs Hastalıkları ve Yoğun Bakım Uzmanı Doç. Dr. Serpil Öcaltüm bu sorulara yanıtlarını, uyarı ve tavsiyelerini Hürriyet gazetesinden Aysel Alp'e anlattı.
YATMAYIN, OTURUN; YÜZÜSTÜ UYUYUN
Herkes için en hijyenik tedavi yeri evdir. Özellikle yaşlılara en iyi rehabilitasyon evdir, daha rahat hareket eder, yakınları, bakıcıları yanındadır. Hastanede moralleri düşeceğinden hastalıkla mücadeleleri zayıflayabilir.
Buraları açık tutmak için gündüz oturmak, yatıyorsak da yüz üstü yatmak çok önemli. Akciğer kapandığı zaman virüs daha hızlı çoğalıyor, zatürreye neden oluyor ya da mevcut zatürreyi ağırlaştırabiliyor.
DIŞARIDAN TAKVİYE C VİTAMİNİ ALMAYIN
Üç öğün meyve ve sebze tüketiyorsak yeterli C vitamini alıyoruz demektir. Dışarıdan ekstra C vitamini takviyesi almayın. Fazla C vitamini böbrek taşına neden oluyor.
Kritik hastalarda C vitamininin antioksidan etkisi vardır ancak bazen kritik, ağır hastada C vitamini oksidan etki yapabiliyor. Yani yarar yerine zarar verebiliyor. D vitamini hiç acil değil. İyileştikten sonra seviyesine bakılıp, dozu doktor tarafından ayarlanarak alınmalıdır.
HERKES ASPİRİN KULLANMAMALI
40 yaş üzeri şiddetli baş ağrısı, ateş, öksürüğü olup, ailede kalp hastalığı bulunanlara günde 1 tane 100 mg Aspirin almalarını öneriyorum.
Yine semptomatik olup kendisi de kalp damar hastası olanlara ise Aspirin’in yanı sıra iğne ile kan sulandırıcı tedavi öneriyorum. Bunlar dışında kalanların Aspirin kullanmalarına gerek yok.
ÖKSÜRÜĞÜ KESMEYİN, BİTKİ ÇAYI VE BOL SU İÇİN
Öksürüğünüzü kesmeyin, bir süre öksürüğe katlanın; unutmayın öksürük akciğeri temizleyen bir reflekstir. Öksürük kesme amaçlı şuruplardan, haplardan uzak durun.
Bunun yerine bitki çayları, komposto, hoşaf, su gibi ılık ve sıcak bol miktarda sıvı tüketin. Ama siyah çay ve kahve idrar söktürücü olduğu için vücut sıvılarında azalmaya neden oluyor ve biz tıbben bunları sıvı olarak kabul etmiyoruz.
TOMOGRAFİDEN UZAK DURUN
Testiniz pozitif çıktı diye akciğer tomografisi çektirmeye çalışmayın. Çünkü meme ve tiroid kanseri riskimizi çok artttıyor. COVID pandeminin 10 yıl sonraki yansıması, karşımıza meme ve tiroid kanserlerinde artış şeklinde çıkabilir.
Tomografi, mutlak endikasyon sorgulanarak yılda en fazla 2 kez çekilebilirken; gencecik COVID hastaları üç dört tomografi çekilerek radyasyona maruz kalıyor. Örneğin ben kritik yoğun bakım hastalarımı bile tomografi çektirmeden takip ediyorum.
Doktor arkadaşlarıma da tavsiyem, PCR pozitif bir hastaya, akciğer tutulumu oldu mu olmadı mı diye tomografiyle bakmaya gerek yok. PCR negatif olmasına karşın, COVID tanısını kesinleştirmek için çektirilebilir ama PCR pozitif bir hastada gidişat oksijen satürasyonu bakılarak takip edilebilir.
ÇOCUKLARI KORKUTMAYIN
Küçük çocukların da evden çıkmamaları, başkalarıyla temasta bulunmamaları sağlanmalı.
Ancak tüm bunlar yapılırken çocuklar korkutulmadan, sakin ve kısa açıklamayla durum anlatılmalı. Uzun açıklamalar çocuklarda korku ve kaygıya neden olabilir.
EVİ ÖĞLEN HAVALANDIRIN
Ev öğlen saatinde herkes kendi odasında otururken, 30 dakika süreyle hava akımı yaptırılarak havalandırılmalı. İç ve dış ortam kirliliği akciğerin temizleme yeteneğini bozan kimyasallardır. Baca gazları ve egzoz gazları nedeniyle hava kirliliği artıyor. O nedenle daha çok öğle saatlerinde trafiğin az olduğu zamanda, cam ve kapılar açık tutularak havalandırma yapılmalı.
EVDE DE MASKE - MESAFEYE DİKKAT
Evde bir kişi bile COVID olduysa, herkesin ayrı odalarda izole olması; ortak alanlarda maske, mesafe kuralına uyulması şart.
Ayrı oda mümkün değilse 24 saat, uyurken bile maskeli olunmalı ve maskeler 8 saatte bir değiştirilmeli. Eller sıklıkla sabunlu suyla yıkanmalı.
ALO 184’Ü ARAYIN
COVID olduğunuzdan şüpheleniyorsanız ALO 184’ü arayabilirsiniz. Bakanlık yetkilileri, ALO 184 uygulamasının nasıl devreye girdiğini Hürriyet’e şöyle anlattı: “Bu hattı arayan vatandaşa görevliler semptomlarını soruyor (Örneğin ‘ateş, kuru öksürük, ishal, boğaz ağrısı gibi). Eğer bunlardan bir ya da birkaçı varsa vatandaş en yakın devlet hastanesine yönlendiriliyor. Burada kendisine test uygulanıp evine gönderiliyor.
Test sonucu pozitif çıkarsa evinden çıkmaması uyarısı yapılıp temaslıları olup olmadığı öğreniliyor. Adresine filyasyon ekipleri gidiyor. Hem hastalığa yakalanan vatandaşın ilaçlarını veriyor hem de evdeki temaslılardan test örneği alıyor.”
HANGİ BELİRTİLERDE ENDİŞELENMELİ?
‘ATEŞİM VAR NE YAPMALIYIM?’COVID-19, yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı, baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, kas ve eklem ağrısı, halsizlik, koku ve tat alma duyusu kaybı, ishal gibi belirtilerle kendini gösterir. Belirtisiz vakalar da mevcuttur.
NE ZAMAN TEST YAPTIRMALI?
COVID olduğundan şüphe eden kişiler, öncelikle sağlık ocağına giderek aile hekimlerine danışmalı. Onların uygun görmesi durumunda en yakın hastaneye test için başvurulmalı.
Belirtileri nedeniyle koronavirüs kaptığından şüphe eden birisi, test sonucu çıkana kadar evde izole olamıyorsa, toplu taşıma kullanmak, iş yerine gitmek zorunda kalıyorsa maske, sosyal mesafe ve el hijyenine daha fazla dikkat etmeli.
Kalabalık ortamlarda kendini olabildiğince izole etmeli. Temastan kaçınmalı.
KİM NE KADAR İZOLE OLUYOR?
Testinizin sonucu pozitifse, semptomunuz yoksa veya hastalığınız hafif ise (evde tedavi aldıysanız veya hastanede 24 saatten kısa süre yattıysanız) test verdikten sonra izolasyon süreci başlar ve 10 gün süre ile izolasyonda kalınır.
Hastanede yatarak tedavi olduysanız (hastanede 24 saatten uzun süre yatmanız gerektiyse) test verdikten sonra izolasyon süreciniz başlar ve 14 gün süre ile izolasyonda kalırsınız.
Eğer yoğun bakımda yatarak tedavi olduysanız veya bağışıklık sisteminizi baskılayan ek bir hastalığınız varsa test verdikten sonra izolasyon süreciniz başlar ve 20 gün süre ile izolasyonda kalırsınız.
